داستان دنا، سنجاب ایرانی
در بسیاری از شهرهایی که در مجاورت جنگلها قدم علم کردهاند، به ویژه در آمریکای شمالی، سنجابها با انسان زندگی مسالمتآمیز و سرشار از صلح دارند: میآیند، میروند، از انسانها غذا میگیرند و بعد به دل جنگل برمیگردند. رابطهای که هر دو سوی رابطه از آن لذت میبرند.
در ایران ما اصلیترین زیستبوم سنجابها جنگلهای بلوط زاگرس هستند. جنگلهایی که غذای اصلی سنجابها را در اختیارشان قرار میدهند و در مقابل توسط این سنجابها محافظت میشوند. در واقع سنجابهای زاگرس با پنهان کردن میوههای بلوط به عنوان آذوقه، به تکثیر و بقای درختان بلوط زاگرس کمک به سزایی میکنند و به همین علت است که آنان را “باغبانان زاگرس” مینامند.
اما رابطه مردم با سنجابهای زاگرس در قیاس با بسیاری از کشورهای جهان، کمی عجیب و دردناک است: سنجابهای زاگرس شکار میشوند و به عنوان حیوان خانگی فروخته میشوند! آن هم به روشی بسیار غیر اخلاقی که هم زیستبوم را نابود میکند و هم سنجابها را.
عدهای سودجو در کشور ما با استفاده از ضعفهای موجود در قانون و البته نظارت، با آتش زدن جنگلهای زاگرس، سنجابها را ترسانده، از محل پنهان شدنشان بیرون میکشند و شکار میکنند. سنجابهای شکار شده در شهرها به مردم عادی به عنوان حیوان خانگی فروخته میشوند، در قفس نگهداری میشوند، در اثر تغذیه نامناسب و محل نگهداری نامناسبتر، دچار انواع بیماری میشوند و در نهایت نصیبی جز مرگ ندارند.
نکته قابل توجه این است که اغلب این سنجابها در زمان فروخته شدن نابالغ هستند و رفتاری نسبتا متعادل دارند، بنابراین نگهداریشان به نظر آسان میآید. ولی به محض اینکه سنجاب بالغ شود، رفتارش به شدت تهاجمی شده، بنابراین دیگر نگهداری از آن در قفس و… غیرممکن میشود.
در نتیجه گاهی خانوادههایی که از نگهداری سنجابشان خسته شدهاند و آسیبهایی که سنجاب به اثاثیه و در و دیوار خانهشان وارد کرده، آنها را کلافه کرده است، حیوان بیچاره را در نزدیکترین پارک جنگلی رها میکنند. پارکهایی که اغلب هیچ کدام از شرایط لازم برای سنجابها را ندارند. که این نیز نهایتا منجر به مرگ آنها میشود.
«دنا» یکی از همین سنجابهای زاده زاگرس است که در اثر نگهداری در قفس و تغذیه نامناسب دچار نرمی استخوان شد و در شرایطی سخت رها شد. دنا با دارو درمانی از مرگ نجات یافت، اما نرمی استخوان باعث شد که یک دستش قطع گردد و دیگر هرگز نمیتواند به طبیعت بازگردد و تنهایی و زندگی در قفس، گرچه زیر نظر متخصصین مرکز، نصیب او از زندگی است.
پس یادمان باشد که:
سنجاب حیوان خانگی نیست. چرا که اساسا با فضای خانهها، آپارتمانها و قفس خو نمیگیرد، چرا که سنجاب باید در آزادی و با فعالیت بدنی بالا زندگی کند، خودش غذایش را بیابد، خودش ذخیره کند و… و همه این فعالیتها برای او حیاتی است.
نگهداری سنجاب در قفس و خانه و آپارتمان، درست مثل نگهداری شیر و پلنگ در قفس و آپارتمان است. این حیوان به همین اندازه رام نشدنی و غیر قابل تبدیل شدن به حیوان خانگی است. گرچه ظاهر کوچک و شیرینش، آدمیزاد را به اشتباه میاندازد و همین عدم شناخت، متاسفانه ابزاری میشود برای شکار و قاچاق این حیوان.
با نخریدن سنجاب به عنوان حیوان خانگی میشود این چرخه را معیوب و نهایتا نابود کرد.